ZASADY i PRZEPISY PARTII SZACHÓW Z UDZIAŁEM ZEGARA SZACHOWEGO
Wybierasz się na turniej szachowy rozgrywany z użyciem zegarów szachowych po raz pierwszy? Jesteś szachistą stawiającym pierwsze kroki lub rodzicem dziecka, które wybiera się na pierwszy profesjonalny turniej szachowy. Ten artykuł jest adresowany do Ciebie i pozwoli Tobie uniknąć niepotrzebnego stresu wynikającego z nieznajomości przepisów kodeksu szachowego i zasad rozgrywania partii szachów z zegarem szachowym.
Zegar szachowy jest istotnym elementem partii szachów a czas jak mawiają doświadczeni trenerzy jest elementem gry nierzadko decydującym o wyniku partii. Artykuł 6 kodeksu szachowego FIDE został poświęcony w całości regułom obowiązującym w partii szachów z użyciem zegara szachowego. W zależności od tempa gry obowiązują nieznacznie odmienne zasady, które rozstrzygają jak powinien zachować się sędzia szachowy w konkretnej sytuacji przede wszystkim w sytuacjach tzw. „nieprawidłowości” (jeden z zawodników wykonuje nieprawidłowe posunięcie).
Określenie zegar szachowy w przepisach FIDE (Międzynarodowej Federacji Szachowej) oznacza zegar z dwoma tarczami lub wyświetlaczami połączonymi w taki sposób, że po uruchomieniu zegara pomiar czasu następuje tylko na jednej tarczy lub na jednym wyświetlaczu. Obecne przepisy gry w szachy dopuszczają korzystanie zarówno z zegarów szachowych elektronicznych, jak i również zegarów mechanicznych. Praktyka turniejowa pokazuje, że zegary szachowe elektroniczne stopniowo zastępują zegary szachowe mechaniczne. Przepisy szachowe nie nadążają za ewolucją zegara szachowego, przykładowo w przepisach pojawia się określenie spadnięcie chorągiewki - w zegarach szachowych elektronicznych stosowanych obecnie najczęściej ma to znaczenie symboliczne – przekroczenie czasu jest sygnalizowane miganiem zegara lub sygnałem dźwiękowym.
Umownie naciśnięcie zegara szachowego lub inaczej zatrzymanie swojego zegara i uruchomienie zegara przeciwnika kończy posunięcie, czyli nie przełączenie dźwigni zegara jest równoznaczne z tym, że trwa Twoje posunięcie – oczywiście w takich przypadkach zegar szachowy z Twojej strony pracuje i odlicza czas.
Posunięcie jest uważane za zakończone w poniższych sytuacjach z konsekwencją, że przekroczenie czasu na zegarze szachowym nie oznacza przegranej partii:
- Mat natychmiast kończy partię (5.1a)
- Pat natychmiast kończy partię (5.2a),
- pojawienie się tzw. martwej pozycji - pozycja, w której żaden z zawodników nie
może zamatować króla za pomocą jakiejkolwiek serii prawidłowych posunięć (5.2b), (9.7),
- zgoda na remis, w wyniku porozumienia przeciwników – jedna ze stron proponuje remis oraz druga zgadza się z propozycją (5.2c),
- identyczna pozycja pojawiła siê przynajmniej po raz piąty w wyniku kolejnych przemiennych posunięć obu zawodników (9.6a),
- 75 kolejnych posunięć bez posunięcia pionem i jakiegokolwiek bicia (9.6b) - w takich sytuacjach zdecydowanie bardziej sprawdza się zegar posiadający funkcję licznika posunięć DGT 2010
- lub DGT 3000.
PODSTAWOWE ZASADY UŻYWANIA ZEGARA SZACHOWEGO
- zawodnik jest zobowiązany jest do przełączania zegara tą samą ręką, którą wykonał posunięcie,
- nie wolno mocno i gwałtownie naciskać zegara, jak również naciskać przed wykonaniem posunięcia (dość często w przypadku szachów błyskawicznych trafiają się zawodnicy, którym trudno jest opanować nerwy, co powoduje dość często zabawne sytuacje),
- O umiejscowieniu zegara szachowego decyduje sędzia – często przyjmuje się, że zegar ustawia zawodnik z czarnymi bierkami (praworęczni zawodnicy ustawiają po swojej prawej ręce),
- Zazwyczaj w partii zawodnik jest zobowiązany do wykonania określonej liczby posunięć w określonym czasie a przekroczenie czasu oznacza najczęściej przegraną (uwaga: w niektórych sytuacjach przekroczenie czasu nie oznacza przegranej),
RÓŻNICE W PRZEPISACH GRY Z UDZIAŁEM ZEGARA SZACHOWEGO SZACHY SZYBKIE I BŁYSKAWICZNE
Odmienne zasady obowiązują w szachach klasycznych, błyskawicznych oraz szybkich, dlatego też warto wiedzieć, jakie jest kryterium klasyfikujące dane zawody jako turniej szachów szybkich, czy też błyskwicznych.
SZACHY SZYBKIE, często określane jako RAPID, to takie w których zawodnicy na rozegranie wszystkich posunięć mają przeznaczone więcej niż 10 a mniej niż 60 minut. Jeżeli tempo gry przewiduje dodatek sekundowy, to do nominalnego czasu gry dodajemy ilość dodatkowego czasu przeznaczonego przemnożone przez 60.
PRZYKŁAD:
Tempo gry określone przez organizatora turnieju 10 minut dla zawodnika oraz dodatkowo 5 sekund po każdym posunięciu => 10 minut + 5 sekund * 60 = 15 minut, więc tempo gry spełnia definicję szachów szybkich.
SZACHY BŁYSKAWICZNE, często określane jako BLITZ to takie w których zawodnicy na rozegranie wszystkich posunięć mają przeznaczone na zegarze szachowym 10 minut lub mniej. Jeżeli tempo gry przewiduje dodatek sekundowy, to do nominalnego czasu gry dodajemy ilość dodatkowego czasu przeznaczonego przemnożone przez 60.
PRZYKŁAD:
Tempo gry wynosi P-3'+2'' (3 minuty na partię dla zawodnika, z dodawaniem 2 sekund na każde posunięcie).=> 3 minuty + 2 sekundy * 60 = 5 minut, więc tempo gry spełnia definicję szachów błyskawicznych.
Co do zasady w szachach szybkich po wykonaniu 10 posunięć nie można dokonać żadnej korekty nieprawidłowego ustawienia wskazówek zegara szachowego. Warto więc, szczególnie w przypadku szachów szybkich i błyskawicznych sprawdzić ustawienie zegara szachowego przed rozpoczęciem gry.
Aby zgłosić żądanie wygrania przez czas. zawodnik zgłaszający musi zatrzymać zegar szachowy i powiadomić sędziego. Uznanie zgłoszenie zwycięstwa wymaga, aby po zatrzymaniu zegarów chorągiewka sygnalizacyjna reklamującego była uniesiona, a jego przeciwnika opadnięta. W praktyce szachiści, to niezwykle kulturalni ludzie ;) więc zazwyczaj odbywa się to bez udziału sędziego i strona przegrana uznaje przekroczenie czasu i przegraną.
Wykonanie nieprawidłowego posunięcia – oczywiście musi być uruchomiony zegar przeciwnika powoduje naliczenie dodatkowego czasu dla przeciwnika w wymiarze 2 minut dla szachów klasycznych oraz szybkich i 1 minuty w przypadku szachów błyskawicznych. Jeżeli nieprawidłowe posunięcie zostało wykonane po raz drugi, to sędzia ma obowiązek ogłosić przegraną zawodnika, który wykonał nieprawidłowe posunięcie po raz kolejny.
Dokładna lektura naszego artykułu pozwoli nam zaoszczędzić wiele niepotrzebnych kłopotów i stresu przed naszym pierwszym turniejem rozgrywanym z udziałem zegarów szachowych. Życzymy efektywnego posługiwania się zegarem szachowym.
